Reformatorische kerken kunnen hun voordeel doen met het recent gepubliceerde rapport Jeugdtrends 2024 van Kerkpunt, ziet HJW-jeugdwerkadviseur Niek Bakker. De ontwikkelingen die het rapport worden gesignaleerd, zijn ook zichtbaar in HJW-gemeenten.
We leven in een paradoxale tijd. Jongeren hebben alle informatie die ze zich maar kunnen wensen tot hun beschikking en zijn tegelijkertijd in toenemende mate onzeker van hun zaak. Ze zijn meer verbonden dan ooit en tegelijkertijd steeds eenzamer. Jongeren slagen er niet meer in om betekenis te geven aan alle snelle relaties en hapklare brokjes informatie. Ze missen duiding, kader en sturing. Niet voor niets vallen in de Jeugdtrends, die een inkijkje geven in wat er speelt onder kerkelijke jongeren van 12-25 jaar, termen als „chaotische wereld” en „onzekerheid”.
Jongeren hebben christelijke identificatiefiguren nodig die hen voordoen wat het goede leven is. Gerijpte volwassen die stevig staan in het geloof en niet omvergeblazen worden door de tijdgeest. Zulke christenen fungeren voor kerkelijke jongeren als vaste bakens in een woelige zee. Dankzij zulke mensen kunnen ze koershouden als het postmoderne leven in al z’n chaos en drukte hen overspoelt.
Het is voor ons als jeugdwerkers van belang om, gefundeerd op het volbrachte werk van Christus, te werken aan een goede relatie met onze jongeren. Zo leren ze zich hechten aan een kerkelijke gemeenschap en op een betekenisvolle manier gebruik te maken van hun christelijke vrijheid.
Prestatiedruk
Jongeren leven in de maatschappij onder constante druk. De kerkelijke gemeente kan een plek zijn waar jongeren altijd welkom zijn en niet hoeven te voldoen aan maatschappelijke normen. Het vraagt van jeugdwerkers om jongeren niet veroordelend of kritisch tegemoet te treden als de schoolcarrière niet vlot of een jongere financieel aan de grond zit. Jongeren hebben het, net als iedereen, nodig om gezien en aanvaard te worden.
Deze aanvaarding betekent allerminst dat een leidinggevende altijd tevreden is met de plek waar een jongere zich bevindt. We hoeven ons niet bij voorbaat neer te leggen bij de levenskeuzes die ze maken. Toch doet een jeugdwerker er goed aan om het eigen oordeel nog even in te slikken. We hebben maar al te vaak gelijk een mening over wat een jongere doet of zegt. Laat een jongere ervaren dat er eerst zonder oordeel geluisterd wordt. Dat er ruimte is om zijn verhaal te delen.
Vrienden
Jongeren binden zich niet zozeer aan de gemeente als geheel, maar vaker aan een kleine groep gelijkgestemden die voor hen een natuurlijke omgeving vormen. Het is belangrijk om deze kleine vriendengroepen te zien en te waarderen in de kerk. Zeker voor grotere jeugdverenigingen helpt het niet om alles gezamenlijk met de hele groep te ondernemen, maar de groep te verdelen in kleinere eenheden.
Evangelie
Voor veel jongeren leeft de vraag ”hoe het goed komt tussen hen en God”, signaleert het rapport van Kerkpunt. Jongeren geven aan dat vooral de vergeving van zonden het goede nieuws is van het Evangelie. Jeugdwerkers worden aangespoord om richting te wijzen in de geloofsvragen: „Deel Wie God voor je is, hoe God tot je spreekt en neem jongeren mee in de keuzes die je maakt op basis van je geloof.” Een aanbeveling die we alleen maar kunnen onderschrijven en wat ook een aanzet kan zijn voor verder gesprek. Wat betekent het als je zonden vergeven zijn? Hoe krijgt dat een plek in je leven en welke keuzes vraagt dat?
In onze kerken zijn veel jeugdwerkers beschroomd om te spreken over God en geloof. Het is echter belangrijk om te beseffen dat jongeren dit gesprek vanzelfsprekend vinden en het zelfs verwachten. Persoonlijke ervaringen van jeugdwerkers hoeven niet perfect zijn en ze zijn ook niet maatgevend. Ze bieden wél inzicht in hoe het geloof functioneert in het dagelijks leven, met alle hoogten en diepten, overtuigingen en twijfels. Zonder concrete voorbeelden blijft het leven met God voor jongeren een schimmig geheel.
Terecht wordt er in het rapport gewaarschuwd tegen een therapeutisch godsbeeld, alsof de Heere een goedwillende vriend is die al je problemen voor je oplost. Deze waarschuwing geldt niet alleen de jongeren, maar ook de jeugdwerkers zelf! Opvoeders zijn eveneens kind van hun tijd. Het is belangrijk dat de ”oproep tot omkeer” (Wim Dekker) blijft klinken. Het Evangelie moet niet alleen geloofd, maar ook geleefd worden. Jongeren zijn gebaat bij jeugdwerkers die hen voorleven hoe het Evangelie levenskeuzes beïnvloedt. De jeugdtrends noemen twee thema’s waarbij met belangstelling wordt gekeken door jongeren hoe hun opvoeders daarmee omgaan: social media en gender.
Social media
Zowel leidinggevenden als jongeren worstelen met het onder controle houden van hun smartphonegebruik. Als het goed is, is een jeugdwerker bereid om eerlijk in de spiegel te kijken: wat leef ik aan de jongeren voor? Het gevaar is niet denkbeeldig dat we regelmatig de gevaren van smartphonegebruik bespreken, maar als opvoeders zelf volop blijven appen, scrollen en kijken. Met gezag leidinggeven betekent ook dat we overtuigde keuzes durven maken en aanspreekbaar zijn op ons gedrag. Er hoeft wat mij betreft niet eerst „ruimte te ontstaan om grenzen te stellen”. Laat van meet af aan duidelijk zijn hoe we denken over bijvoorbeeld smartphonegebruik op de club. Die regels hoeven niet in beton te zijn gegoten, maar zolang ze gelden is iedereen daarop aanspreekbaar.
Gender
In de jeugdtrends wordt ook een groeiende onzekerheid geconstateerd over genderidentiteit. Het is veelzeggend dat in de Jeugdtrends elke inhoudelijke stellingname over dit onderwerp zorgvuldig wordt vermeden. Dat is enerzijds begrijpelijk, want in alle discussies kan er zomaar over pastorale nood en onzekerheid heen worden gewalst. Toch vraagt ook het gendervraagstuk om eerlijk de Bijbel na te spreken in het getuigenis over man- en vrouw-zijn. Jongeren voelen feilloos aan of er wordt gezwegen vanuit inhoudelijke verlegenheid of vanuit pastorale voorzichtigheid. Laat de voorzichtigheid blijven, zonder het inhoudelijke gesprek uit de weg te gaan.
Als jeugdwerkers hebben een mooie, maar ingewikkelde taak. De kern van onze roeping bestaat erin dat we onze jongeren met woord en daad inwijden in een leven van omkeer en navolging. Daarmee geven we onze jongeren wellicht niet alle pasklare antwoorden op al hun levensvragen, maar wel een duidelijke richting.
Niek Bakker is jeugdwerkadviseur bij het Interkerkelijk Kenniscentrum (IKC).
Het hele rapport is beschikbaar via Goed in vorm.
